Staða prófmála vegna gengislána
Fjármálaeftirlitinu hefur borist nokkur fjöldi fyrirspurna og ábendinga vegna úrvinnslu mála sem tengjast svonefndum gengislánum og hefur stofnunin unnið úr þeim í samræmi við verklagsreglur sínar vegna slíkra erinda. Í ljósi þessa telur Fjármálaeftirlitið rétt að greina stuttlega frá stöðu þessara mála.
Í kjölfar dóms Hæstaréttar Íslands frá 15. febrúar 2012 í máli nr. 600/2011skapaðist réttaróvissa vegna endurreiknings og uppgjörs á gengislánum sem farið hafði fram á grundvelli laga nr. 151/2010. Hinn 9. mars 2012 heimilaði Samkeppniseftirlitið fjármálafyrirtækjum samstarf sem miðaði að því að hraða úrvinnslu skuldamála vegna þessara lána. Í kjölfarið var komið á fót samstarfshópi sem í voru fulltrúar frá fjármálafyrirtækjum, embætti umboðsmanns skuldara, Neytendastofu og embætti talsmanns neytenda. Fjármálaeftirlitið átti áheyrnarfulltrúa í samstarfshópnum sem fylgdist náið með framgangi vinnunnar.
Hinn 8. maí 2012 skilaði samstarfið af sér samantekt, sem unnin var af fjórum lögmönnum, þar sem tilgreind voru 22 ágreiningsefni sem á gæti reynt fyrir dómstólum. Samstaða náðist síðan um val á 11 prófmálum þar sem átti að láta reyna á ágreiningsefnin.
Með dómi Hæstaréttar frá 18. október 2012 í máli nr. 464/2012 var talsverðri réttaróvissu eytt og ekki lengur talin þörf á að láta reyna á öll ágreiningsefnin og höfða dómsmálin ellefu. Engu að síður var ljóst að sum hver ágreiningsefnanna yrðu ekki leyst öðruvísi en fyrir dómstólum. Á meðal þeirra eru:
1. Hvort og þá hvaða þýðingu það kann að hafa hafi skuldari ekki staðið í fullum skilum samkvæmt lánsskilmálum á lánstímanum, til dæmis með því að nýta sér greiðslujöfnun, greiðsluskjól, breytingu á greiðsluskilmálum eða að greiða hluta af afborgun eða vöxtum (ágreiningsefni samkvæmt stafliðum d, f og g í framangreindri samantekt).
2. Hvort og þá hvaða þýðingu lengd lánstíma og fjárhæð viðbótargreiðslu kann að hafa, þ. á m. að teknu tilliti til upphaflegrar lánsfjárhæðar, fyrir beitingu þeirrar undantekningar frá meginreglu kröfuréttar að kröfuhafi sem fengið hefur minna greitt en hann átti rétt til í lögskiptum við skuldara eigi tilkall til viðbótargreiðslu fyrir liðna tíð. Þetta ágreiningsefni hefur mikla þýðingu við endurreikning styttri lána á borð við bílalán (ágreiningsefni samkvæmt stafliðum l og m í samantektinni).
3. Hvort og þá hvaða þýðingu það kann að hafa að upphaflegir samningsvextir sem skuldari innti af hendi á gjalddaga hafi verið hærri en óverðtryggðir vextir Seðlabanka Íslands á sama tímabili (ágreiningsefni samkvæmt staflið p í samantektinni).
Þrjú prófmál eru nú rekin fyrir dómstólum með það að markmiði að leysa úr útistandandi ágreiningsefnum en síðasttalda málið er rekið í tveimur aðskildum málum. Prófmálin eru:
1. Mál nr. E-2302/2012 sem rekið er fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur og varðar bílalán. Málið getur meðal annars haft þýðingu við að leysa úr ágreiningsefnum samkvæmt stafliðum c, d, f, g, l og m í framangreindri samantekt. Aðalmeðferð fór fram hinn 22. apríl sl. (Innsk. 3. júní 2013. Málið var endurupptekið 31. maí sl. og er fyrirtaka málsins á dagskrá dómstólsins 21. júní nk.)
2. Mál nr. X-4/2013 sem rekið er fyrir Héraðsdómi Reykjaness og varðar fyrirtækjalán. Málið getur meðal annars haft þýðingu við að leysa úr ágreiningsefnum samkvæmt stafliðum f, g, h, l, m og o í samantektinni. Munnlegur málflutningur er á dagskrá dómstólsins hinn 28. maí nk.
3. Mál nr. E-3607/2012 og E-3608/2012 sem rekin eru fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur og varða húsnæðislán. Málin geta meðal annars haft þýðingu við að leysa úr ágreiningsefnum samkvæmt stafliðum c og d í samantektinni. Kveðnir voru upp úrskurðir í málunum hinn 18. apríl sl. þar sem því var hafnað að leita ætti ráðgefandi álits EFTA-dómstólsins í málunum. Úrskurðirnir hafa verið kærðir til Hæstaréttar. (Innsk. 3. júní 2013. Með dómum Hæstaréttar 31. maí sl. í málum nr. 327/2013 og 328/2013 voru úrskurðir héraðsdóms staðfestir.)
Auk framangreindra prófmála er rétt að geta þess að hinn 23. nóvember 2012 féll dómur Héraðsdóms Reykjavíkur í máli nr. E-2657/2011, sem er ekki hluti af prófmálunum, þar sem komist var að þeirri niðurstöðu að undantekningarreglan um gildi fullnaðarkvittana ætti ekki við í málinu og því ætti kröfuhafi rétt á viðbótargreiðslu frá skuldara fyrir liðna tíð. Héraðsdómnum hefur verið áfrýjað til Hæstaréttar. Málflutningur er á dagskrá réttarins hinn 24. maí nk. og má vænta dóms fyrir réttarhlé. Dómur Hæstaréttar í málinu kann að skera úr útistandandi ágreiningsefnum tengdum styttri lánum, eins og bílalánum, auk ágreiningsefnis samkvæmt staflið p í framangreindri samantekt.
Fjármálaeftirlitið bindur vonir við að prófmálin og önnur mál sem rekin eru fyrir dómstólum muni endanlega eyða réttaróvissu tengdri ágreiningsefnum vegna gengislána.